Her din için bir ahlâk vardır. İslâm ahlâkı da hayâdan ibarettir.

 

Peygamberimiz aleyhisselam, hayâ hakkında şöyle buyurmuştur:

“Her din için bir ahlâk vardır. İslâm ahlâkı da hayâdan ibarettir.”¹

“İman, atmış küsur şubedir. Onların en üstünü ‘lâ ilahe illallah’tır. En aşağısı da yoldan, halkı rahat­sız eden bir şeyi gidermektir.

Hayâ da, imandan bir şubedir.”²

“Hayâ, ancak hayır getirir.”³

“Hayâ imandandır, iman ise cennettedir. Yüzsüzlük cefadandır, cefa ise cehennemdedir.”⁴

“Hayâ, bir şeyde bulunursa, onu ancak süsler. Hayâsızlık da, bir şeyde bulunursa, onu ancak lekeler!”⁵

“İlk peygamberlerin sözlerinden insanların idrak ve tevarüs ettiği şey, ‘Utanmıyorsan, istediğini yap!’ sözüdür.”⁶

“Hayâ ile iman, daima bir arada bulunurlar. Onlardan biri kaldırılınca, diğeri de kalkar!”⁷

Abdullah b. Mes’ud der ki:

“Resûlullah aleyhisselam bir gün:

‘Yüce Allah’tan hakkıyla hayâ ediniz!’ buyurdu.

‘Yâ Rasûlallah! Allah’a hamd olsun, biz Allah’tan hayâ ediyoruz!’ dedik.

Resûlullah aleyhisselam:

‘Allah’tan hayâ etmek, böyle değildir.

Fakat Allah’tan hakkıyla hayâ etmek; başı ve başın taşıdığı uzuvları, karnı ve karnın içine doldur­duğu uzuvları haramdan korumak, ölümü ve toprak altında çürümeyi hatırda tutmaktır!

Ahireti dileyen kişi de, dünya hayâtının zînetini bırakır.

İşte, kim böyle yaparsa, Yüce Allah’tan hakkıyla hayâ etmiş olur!’ buyurdu.”⁸

Peygamberimiz aleyhisselam:

“Hiç şüphesiz, Azîz ve Celîl olan Allah, bir kulu helak etmek istediği zaman, ondan hayâyı çeker alır!

Hayâyı çekip alınca, o kul ancak hayâsız ve menfur olur!

Menfur olduğu zaman, kendisinden emniyet kaldırılır.

Emniyet kaldırılınca, o ancak hain olur!

Hain olduğu zaman, kendisinden rahmet kaldırılır!

Rahmet kaldırılınca, o ancak lanete uğrar, melun olur!

Lanete uğradığı ve melun olduğu zaman da, kendisinin İslâmiyet’le bağlantısı koparılır!” buyur­muştur.⁹

Peygamberimiz aleyhisselam, her iyilikte olduğu gibi, hayâ hususunda da insanların en hayâlısı, en utangacı idi.

Görülmesinden, açılmasından sakınılan şeylere de; insanların, gözünü en çok yumanı idi.¹⁰

Ebû Saîd el-Hudrî der ki:

“Peygamber aleyhisselam, kendi köşesine çekilmiş bakireden daha hayâlı ve utangaç idi. Bir şeyden hoşlanmadı mı, onu yüzünden anlardık.”¹¹

 

 

 

 

 

 

Tevâzuu

 

 

 

 

 

 

Peygamberimiz, Mekke’yi fethe giden ordusunun başında, devesinin üzerinde yüce Allah’a karşı başını önüne o derece tevâzu ile eğmişti ki, sakalının uçları neredeyse devenin semerine değmekte¹² ve

“Ey Allah’ım! Hayat, ancak âhiret hayatıdır” diye dua etmekte idi.¹³

 

 

 

 

 

 

Bir gün bir adam, Peygamberimizin huzuruna gelince, Peygamberlik heybetinden, titremeye başlamıştı.

Peygamberimiz, ona: “Kendine gel! Ben, bir hükümdar değilim. Ben, ancak Kureyş kabilesinden, kurumuş et yiyen bir kadının oğluyum!” buyurmuştur.¹⁴

Efendimiz (a.s), tevâzu sahibi olduğundan büyük-küçük herkese selam verirdi.

Enes b. Mâlik (r.a) şöyle dedi:

“Hz. Peygamber (s.a.s), çocukların yanından geçti ve onlara selam verdi.”

Enes b. Mâlik (r.a) şunu anlattı:

Biz çocukken, Rasûlullâh (s.a.s) bizim yanımızdan geçti ve: “es-Selâmü aleyküm, çocuklar!” dedi.¹⁵

 

 

[1]    Mâlik, Muvatta’, II, 905; İbn Mâce, Sünen, II, 1399, Hakîm-i Tirmizî, Nevâdiru’l-Usûl, I, 360.

2   İbn Hanbel, Müsned, II, 414; Buhârî, Edebü’l-Müfred, s.156; Müslim, I, 63; Nesâî, VIII, 110; İbn Mâce, I, 22.

3   Müsned, IV, 427; Buhârî, Edebü’l-Müfred, s.335; Müslim, I, 64; Ebu Dâvud, IV, 252.

4   Müsned, II, 501; Buhârî, Edeb, s.335; Tirmizî, IV, 365; İbn Mâce, II, 1400; Taberânî, II, 115.

5   Buhârî, Edeb, s.157; Tirmizî, IV, 349; İbn Mâce, II, 1400.

6   Mâlik, Muvatta’, I, 158; Müsned, IV, 121; Buhârî, Sahîh, VII, 100; Buhârî, Edeb, s.336; Ebû Dâvud, IV, 252; İbn Mâce, II, 1400.

7   Buhârî, Edeb, s.335.

8   Müsned, I, 387; Tirmizî, IV, 637; Taberânî, I, 177.

9   İbn Mâce, II, 1347.

10 Kadı lyâz, Şifâ, I, 82 vd.

11 İbn Sa’d, Tabakât, I, 368; Buhârî, Edeb, s.156; Buhârî, Sahîh, VII, 96; Müslim, IV, 1809 vd; Tirmizî, Şemâil, s.61; Heysemî, Mecmâu’z-Zevâid, IX, 10.

12 İbn İshâk-İbn Hişâm, Sîre, IV, 48; Vâkidî, Megâzî, II, 824; İbn Esîr, Kâmil, II, 246 vd; Ebu’l-Fidâ, Sîre, III, 555.

13 Vâkidî, II, 824; Halebî, İnsânu’l-Uyûn, III, 27; Zürkanî, Mevâhibü’l-Ledünniyye Şerhi, II, 321.

14 İbn Mâce, Sünen, II, 1100 vd; Heysemî, IX, 20; İmam Gazâlî, İhyâ, II, 483 vd; Kadı Iyâz, I, 99 vd; Ebu’l-Ferec, Vefâ, II, 437.

15 İbn Hanbel, III, 183; İbnu’s-Sinnî, Amelu’l-Yevm ve’l-Leyle, 223; Ebu Nuaym, Hılyetu’l-Evliya, VIII, 378; İbn Hacer, Fethu’l-Bari, XI, 33; Zebîdî; İthafu’s-Sadeti’l-Muttakîn, VI, 277.